Obszar gminy Kamień posiada charakter równinny. Największą powierzchnię zajmują użytki rolne (83%) porozdzielane podmokłymi, zatorfionymi obniżeniami terenu oraz nielicznymi zadrzewieniami i niewielkimi lasami. Znaczna      część gminy  leży   na   terenie   Chełmskiego  Parku   Krajobrazowego i Chełmskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Lasy porastają stosunkowo niewielką powierzchnię (840 ha- 8,6%). Wśród zespołów leśnych dominują dąbrowy, bory sosnowe, grądy. Występują także nieliczne olsy.

Najbardziej interesującym obszarem leśnym w gminie jest fragment dąbrowy świetlistej położony  na  południe  od Strachosławia.   Występują   tam   rzadkie gatunki  roślin   takie jak:   naparstnica   zwyczajna,   lilia  złotogłów.   Obszar  ten zaproponowano do ochrony pomnikowej.

Największe   kompleksy   leśne   znajdują   się:    na   południe   od   Natalina i Andrzejowa   (kompleks  leśny  ,,Udalec’)  oraz  na  północ od Andrzejowa  do rzeki   Kacap   (kompleks   leśny ,, Andrzejów”).   Na ich trenach znajduje   się Q użytków   ekologicznych   obejmujących   śródleśne   torfowiska.   Kompleks leśnym „Andrzejów” występuje  chroniony widłak goździsty.

Najbardziej charakterystyczną formacją roślinną gminy Kamień są torfowiska węglanowe związane z terenami podmokłymi i bagiennymi.

Szczególnie ważnym obszarem o tym charakterze jest rezerwat ,,Roskosz”. W granicach gminy zajmuje on powierzchnię 133,5 ha. Najcenniejsze pod względem florystycznym są fragmenty torfowisk z typowymi dla nich zbiorowiskami: kłóci wiechowatej, turzycy Buxbauma, turzycy Duvalla i marzycy rudej. Torfowiska te są unikalne w skali kraju i Europy.

Na obrzeżach zespołów turzycowych występują łąki z wieloma gatunkami rzadkich roślin takich jak: kosaciec syberyjski, ciemiężyca zielona, goryczka wąskolistna, goździk pyszny. Na licznych wysepkach kredowych wśród torfowisk rosną zbiorowiska kserotermiczne z cennym omanem wąskolistnym. W rowach melioracyjnych i torfiankach występują łąki ramienic, rzadkie grzybienie północne oraz pływacze (rośliny owadożerne).

Ogółem na terenie rezerwatu ,,Roskosz” stwierdzono ponad 500 gatunków roślin z   czego   25   jest   objętych   ochroną   np.:   pełnik   europejski,    zawilec wielkokwiatowy,   len   złocisty,   gnidosz   królewski,   storczyk   krwisty,   storczyk kukawka

Równie   bogata  jest  fauna   rezerwatu.   Szczególnie   liczną   i  cenną   grupę stanowią ptaki,   które  znajdują   tu   doskonale  warunki  do  odbywania  łęgów. Do rzadkich   w  skali  kraju  a   występujących   na  terenie  , ,Roskoszy”  należą: blotniak łąkowy,   błotniak  stawowy,   bąk,   żuraw,   dubelt,   rycyk,   kulik   wielki, sowa błotna   oraz   zagrożona   wyginięciem   w   Polsce   i   Europie   wodniczka.

Również na innych terenach gminy położonych poza rezerwatem występują ciekawe i cenne rośliny i zwierzęta. Ogółem stwierdzono 47 gatunków roślin naczyniowych wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin, na listę roślin zagrożonych w Polsce, listę gatunków zagrożonych Lubelszczyzny oraz podlegających ochronie prawnej. Na szczególną uwagę zasługuje zagrożony w skali ogólnopolskiej starzec cienisty. Do równie ciekawych roślin, które można spotkać na terenie gminy należą storczykowate (10 gatunków). Najcenniejszym gatunkiem florystycznym jest kłóć wiechowata, która zachowała się na licznych stanowiskach. Gmina Kamień należy do bardziej zasobnych w tę roślinę gmin w Polsce. Stwierdzono również występowanie 15 gatunków porostów.

Na obszarze gminy spotyka się równie wiele gatunków zwierząt. Bardzo liczną grupę stanowią ptaki – 123 gatunki (gnieżdżące się i obserwowane). Oprócz wodniczki wyjątkowo cennym gatunkiem zagrożonym w skali globalnej jest derkacz, stwierdzony na kilkunastu stanowiskach w gminie. W kamienieckich lasach występują między innymi: muchołówka, dzięcioł średni, jastrząb, krogulec, myszołów, bocian czarny, orlik krzykliwy. Nad obszarami polno-łąkowymi zaobserwowaæ można sowę pójdźkę i płomykówkę. Do najliczniejszych dużych ssaków należą: sarna, dzik, lis, zając. Równie liczne są małe ssaki takie jak: mysz polna, ryjówka aksamitna, kret, nornik zwyczajny, wiewiórka, jeż. Ponadto obserwowano: łosia, kunę leśną, łasicę i piżmaka.

Na terenie gminy występują również gady takie jak: zaskroniec, padalec, jaszczurka zwinka, żyworódka. Spośród płazów zaobserwowano: kumaka nizinnego, grzebiuszkę ziemną, ropuchę szarą, rzekotkę drzewną oraz różne gatunki żab.

Stwierdzono również występowanie 59 gatunków motyli dziennych, spośród których 14 gatunków wpisanych jest na Czerwoną Listę Zwierząt Ginących.

Poza  rezerwatem  ,,Roskosz” gmina  posiada  powierzchniowy  pomnik przyrody ,,Wolawce” (powierzchnia 8,8 ha). Utworzono go na terenie Haliczan w celu ochrony zbiorowisk torfowiskowo-leśnych. Najcenniejszym elementem tego terenu jest szuwar  kłodowy.   Z  rzadkich  gatunków   obserwowano   tu ciemiężycę zieloną i gnieźnika leśnego.

W celu zabezpieczenia tak cennych zasobów przyrody gminy Kamień planuje się w przyszłości powiększenie rezerwatu ,,Roskosz” i utworzenie nowego rezerwatu przyrody obejmującego fragmenty łąk turzycowych położonych w dolinie rzeki Kacap. Projektowane są również cztery nowe pomniki przyrody chroniące: fragmenty dąbrowy świetlistej koło Strachosławia, 8 modrzewi europejskich rosnących w okolicy Wolawiec, fragmenty murawy kserotermicznej z cennymi gatunkami flory na zachód od Stefanowa oraz kurhan koło Józefowa. Planuje się również utworzenie 18 nowych użytków ekologicznych.

Północno- wschodnie tereny gminy Kamień zaliczono do Obszarów Specjalnej Ochrony Natura 2000. Jest to sieć ekologiczna, której podstawowym celem jest zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę dzikiej fauny i flory oraz siedlisk przyrodniczych

Dostrzegając coraz większe znaczenie ochrony środowiska w gminie Kamień podejmuje się wiele działań proekologicznych. W 2003 r. wybudowano oczyszczalnię ścieków komunalnych. Sukcesywnie rozbudowuje się siei kanalizacyjną. W gminie prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Podejmowane są również różnorodne działania na rzecz edukacji ekologicznej dzieci i dorosłych. Gmina w zakresie ochrony środowiska współpracuje z różnymi instytucjami np.: Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie, Stowarzyszeniem Lokalna Akcja na Rzecz Środowiska Ziemi Chełmskiej, Zarządem Chełmskich Parków Krajobrazowych.